Ngày 2/6, lễ ra mắt bộ sách “Đại Nam thực lục - 10 tập” đã diễn ra tại Hà Nội. Ở lần tái bản này, đơn vị phát hành đã giữ nguyên cấu trúc 10 tập, khổ 16x24 cm của lần tái bản trước và đã cho rà soát, sửa lỗi kỹ thuật của các ấn bản công bố trước đây.

Theo PGS. TS Đỗ Bang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Bộ sách “Đại Nam thực lục” tiền biên và chính biên do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn có 560 quyển, là bộ sử đồ sộ nhất của Việt Nam đã được ấn hành. Đây là bộ sử được thực hiện trong gần 90 năm (1821 - 1909) từ triều Minh Mạng đến triều Duy Tân, tập trung các đại thần và chuyên gia hàng đầu của triều đình Huế, cũng là một kỷ lục về thời gian và kỳ công tổ chức biên soạn.

Lễ ra mắt bộ sách "Đại Nam thực lục - 10 tập". (Ảnh: HL)

“Đại Nam thực lục” chính biên biên soạn từ nguồn tư liệu chính là các bản tấu của các cơ quan trung ương, địa phương, các đại thần gửi đến triều đình, được các vua Nguyễn phê duyệt bằng bút son gọi là châu bản, bản phó được Nội các sao chép và chuyển cho Quốc sử quán để làm tư liệu biên soạn sách Thực lục nên khá chuẩn xác về nhân vật, sự kiện và thể hiện tương đối đầy đủ, trung thực về chính sách, chủ trương của vương triều, quan điểm của các vua Nguyễn.

Vào năm 1962, Viện Sử học cho công bố bản dịch tập 1, phần Tiền biên trong bộ Đại Nam thực lục, do Nhà xuất bản Sử học xuất bản và đến năm 1978 công bố tập 38, hoàn thành công việc xuất bản trọn bộ "Đại Nam thực lục" với sự hợp tác của Nhà xuất bản Khoa học xã hội.

Năm 2001, Viện Sử học phối hợp với Nhà xuất bản Giáo dục tiến hành tái bản bộ "Đại Nam thực lục" lần thứ nhất. Lần tái bản này có sự điều chỉnh về số tập, từ 38 tập lúc ban đầu hiệu chỉnh lại còn 9 tập với khổ lớn hơn và 1 tập sách dẫn tra cứu các chủ đề lớn trong bộ "Đại Nam thực lục". Đến năm 2007, toàn bộ 10 tập bộ "Đại Nam thực lục" trong lần tái bản thứ nhất đã hoàn thành và công bố rộng rãi đến bạn đọc.

Bộ sách "Đại Nam thực lục - 10 tập". (Ảnh: HL)

"Đại Nam thực lục" là nguồn sử liệu quý về những chính sách lớn trong việc hoạch định, phát triển kinh tế - xã hội, đường lối đối ngoại, bảo vệ an ninh quốc gia, khai thác và khẳng định chủ quyền biển đảo; cung cấp những tư liệu khoa học và pháp lý hữu ích trong việc nghiên cứu, xây dựng chính sách quản lý, phát triển và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Đây là nguồn sử liệu giá trị về lịch sử Việt Nam nói chung và triều Nguyễn nói riêng trong 330 năm (1558 - 1888) đầy biến động của đất nước.

Không chỉ viết về các vua, chúa Nguyễn mà "Đại Nam thực lục"còn ghi lại hoạt động của triều đình, đất nước, xã hội đương thời một cách chân thực. Khảo cứu về châu bản cho biết các chính sách của triều Nguyễn thể hiện qua nguồn châu bản được vua phê duyệt, có những vấn đề hiện nay rất được quan tâm như ruộng đất, biển đảo, địa danh, địa giới hành chính, tôn giáo, dân tộc thiểu số, đối thoại với Trung Quốc và phương Tây.

Độc giả tham quan trưng bày bộ sách"Đại Nam thực lục". (Ảnh: HL)

"Đại Nam thực lục" cũng cho biết đầy đủ về nền kinh tế Việt Nam thế kỷ XIX, nổi bật là khai hoang lập ấp ở miền Nam và các vùng duyên hải miền Bắc. Triều Nguyễn thực hiện chính sách "trọng nông ức thương” nhưng không bế quan tỏa cảng như nhiều sách giáo khoa vẫn viết vì vẫn mở cửa Đà Nẵng cho tàu của phương Tây vào buôn bán, thuyền buôn của triều đình Huế vẫn đến trao đổi hàng hóa ở các nước Đông Nam Á, cuối thời Minh Mạng, tàu của triều đình Huế qua tận châu Âu để giao dịch với Pháp và Anh.

Theo “Đại Nam thực lục” cho biết, năm 1803, vua Gia Long cho tái lập đội Hoàng Sa và năm 1816, đưa thủy quân xác lập chủ quyền ở Hoàng Sa, chính thức hóa chủ quyền của nhà nước trung ương được thế giới lúc bấy giờ thừa nhận, là mốc quan trọng cho công cuộc đấu tranh, bảo vệ chủ quyền biển đảo hơn 200 năm qua. Triều Minh Mạng đã cử nhiều cơ quan trung ương ra Hoàng Sa để làm nhiệm vụ khai thác và thực thi chủ quyền, là đỉnh cao về giải pháp khẳng định chủ quyền biển, đảo Việt Nam.

Một số bài học về thi cử, bổ nhiệm, thăng giáng chức cũng tìm thấy trong "Đại Nam thực lục" và hiện nay được vận dụng nhiều nhất là phép hồi ty, lưu quan dưới triều Nguyễn.

Trân trọng giới thiệu một phần di sản quý báu này đến giới nghiên cứu, bạn đọc trong và ngoài nước, PGS.TS Bùi Nhật Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đánh giá cao công sức lao động của các cán bộ Viện Sử học suốt những năm qua đã cống hiến cho nền khoa học xã hội của đất nước qua việc khai thác di sản, gìn giữ và tôn vinh các giá trị ông cha đã để lại, từ đó đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước./.